آیه 86 سوره بقره

أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ (86)

أُولئِكَ الَّذِينَ‌: آن جماعتى كه معاهده با پيغمبران را شكستند، كسانيند كه: اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ: تبديل نمودند زندگانى پست فانى دنيا را به مقابل نعمت باقى آخرت، و عوارضات دنيا را بر مثوبات عقبى اختيار كردند، و مستوجب شدند عقاب دائم را. فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ‌: پس سبك گرديده نشود از ايشان عذاب، نه در دنيا به نقص جزيه و نه در آخرت به تخفيف عقاب جهنم، وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ‌: و نه ايشان يارى كرده شوند، يعنى ناصر و معينى در دفع عذاب براى آنها نخواهد بود.

تبصره: آيه شريفه دال است بر آنكه هر كه تبديل نمايد دنيا را به عوض آخرت، و غفلت او را دريابد، لا جرم به عقوبت گرفتار آيد.

محدث نورى در مستدرك از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه فرمود: شرار النّاس من باع آخرته بدنياه و شرّ من ذلك من باع آخرته بدنيا غيره‌ «1». يعنى: بدترين مردمان كسى است كه بفروشد و تبديل كند آخرت خود را به دنياى خود، و بدتر از اين كسى است كه بفروشد

«1» مستدرك الوسايل، جلد ثانى صفحه 325 (كتاب الجهاد، ابواب جهاد النفس، باب 52، حديث سوّم)

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 194

آخرت خود را به دنياى غير. و حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در نهج البلاغه فرمايد: انّ الدّنيا و الاخرة عدوّان متقابلان و سبيلان مختلفان، فمن احبّ الدّنيا و تولّاها ابغض الاخرة و عاداها، و هما بمنزلة المشرق و المغرب، و ماش بينهما كلّما قرب من واحد بعد من الاخر و هما بعد ضرّتان‌ «1».

يعنى: «به درستى كه دنيا و آخرت دو دشمن متقابل و دو راه مختلف‌اند.

پس هر كه دوست دارد دنيا را و اظهار كند دوستى آن را، دشمن دارد آخرت را و آثار دشمنى او ظاهر شود. و اين دو نزد عاقل هوشمند به منزله مشرق و مغرب هستند، و راه رونده بين اين دو، هر زمانى كه نزديك شود به يكى، دور شود از ديگرى. و دنيا و آخرت مانند دو زن باشند در حباله يك شوهر، كه وجود يكى مضرّت ديگرى است، در غايت ضرر.» پس زنهار تا فريب دنيا نخورى و آخرت را به دنيا نفروشى، و به ريسمان او به چاه هلاكت فرو نروى، كه دنيا دشمن خدا و دوستان خدا، و سرائى است بى‌قدر و وفا.

و حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «اگر دنيا را بقدر بال پشه‌اى نزد خدا قدر بودى، هر آينه كافر را از آن شربت آبى مرحمت ننمودى.» بعد از آن در بيان ارسال رسل و انزال كتب و كفران در مقابل آنان مى‌فرمايد:

أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ (86)

ترجمه‌

آنگروه آنانند كه خريدند زندگانى دنيا را بآخرت پس نه تخفيف داده شود از آنها عذاب و نه آنها يارى كرده ميشوند.

تفسير

خوشنود شدند بدنيا و متاع قليل فانى آن در مقابل نعم ابدى بهشت كه بطاعت مستحق ميشدند كسى يارى نمى‌كند آنها را بدفع عذاب و تخفيف آن چون نازل شد اين آيه در باره يهود كه شكسته بودند عهد خداوند را و تكذيب كرده بودند پيغمبران عظام را و كشته بودند اولياء خدا را پيغمبر (ص) فرمود آيا خبرند هم شما را به يهود اين امت كه مانند اينها هستند اصحاب عرض كردند بفرما، يا رسول اللّه آنحضرت فرمود طايفه از امت من هستند كه اسلام را بخود بسته‌اند ميكشند افاضل ذريه مرا و پاكيزگان نژاد مرا و تبديل مينمايند شريعت و سنت مرا و ميكشند دو پسر من حسن و حسين را چنانچه كشتند پيشينيان يهود زكريا و يحيى را هر آينه بتحقيق خداوند لعن ميكند آنها را چنانچه لعن فرمود يهود را و برانگيزاند بر بقاياى ذريات آنها پيش از روز قيامت هادى مهدى را از اولاد حسين مظلوم كه بسوزاند آنها را بشمشيرهاى دوستان خدا تا وارد شوند در آتش جهنم حقير عرض ميكنم چون ذريات آنها راضى هستند بكار پدرهاشان خداوند انتقام پدرها را از آنها خواهد كشيد با آنكه كافر و مستحق قتل و عقوبت ميباشند.

أُولئِك‌َ الَّذِين‌َ اشتَرَوُا الحَياةَ الدُّنيا بِالآخِرَةِ فَلا يُخَفَّف‌ُ عَنهُم‌ُ العَذاب‌ُ وَ لا هُم‌ يُنصَرُون‌َ (86)

(اينان‌ كساني‌ هستند ‌که‌ زندگي‌ دنيا ‌را‌ بجاي‌ آخرت‌ گرفته‌اند ‌پس‌ عذاب‌ ‌از‌ آنان‌ سبك‌ نشود و آنان‌ ياري‌ نشوند.)

مشار اليهم‌ اولئك‌ همان‌ مناقضين‌ ميثاق‌ ‌در‌ ‌آيه‌ قبل‌ ميباشند و مراد ‌از‌ اشتراء حيات‌ دنيا بآخرت‌ بدل‌ گرفتن‌ زندگي‌ دنيا ‌از‌ آخرت‌ ‌است‌ ‌که‌ دين‌ ‌خود‌ ‌را‌ بدنيا بفروشند و حيات‌ باقي‌ ‌را‌ بحيوة فاني‌ بدل‌ نمايند و شرح‌ ‌اينکه‌ جمله‌ ‌در‌ ذيل‌ ‌آيه‌ شريفه‌ أُولئِك‌َ الَّذِين‌َ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي‌ بيان‌ شد«1» و شرح‌ و تفسير جمله‌:

فَلا يُخَفَّف‌ُ عَنهُم‌ُ العَذاب‌ُ نيز ‌در‌ ذيل‌ ‌آيه‌ شريفه‌ وَ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ عَظِيم‌ٌ«2» و تفسير جمله‌ وَ لا هُم‌ يُنصَرُون‌َ نيز ‌در‌ ذيل‌ ‌آيه‌ شريفه‌ وَ لا يُؤخَذُ مِنها عَدل‌ٌ وَ لا هُم‌ يُنصَرُون‌َ گذشت‌«3»

(آیه 86)- این آیه در حقیقت انگیزه اصلی این اعمال ضدّ و نقیض را بیان کرده می‌گوید: «آنها کسانی هستند که زندگی دنیا را به قیمت از دست دادن آخرت خریداری کردند» (أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ).

و به همین دلیل «عذاب آنها تخفیف داده نمی‌شود و کسی آنها را یاری نخواهد کرد» (فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ).